Üst solunum yolu
Burundan ve boğazdan kültür örneklerini elde etme işlemleri ile ilgilidir.
Burun sürüntü örneği
İnce steril bir swab nazik bir şekilde burundan sokularak farenksle temas ettirip, nazikçe döndürülmesi sağlanıp çekilerek alınmalı. Burun sürüntü örneği Staphylococcus aureus taşıyıcılığını belirlemek için alınır. Bu iki burun deliği içinde yapılır.
Boğaz sürüntü örneği
Genellikle boğaz sürüntü örneği A grubu beta-hemolitik streptokok varlığının saptanması için steril bir swab ağızdan sokularak alınmalıdır. Örneğin oral sekresyonla kontaminasyonunu önlemek için dil basacağı kullanılır. Her iki tonsiller fossa, arka farinks ve inflamasyonlu veya ülserli, kriptli bölgelere swab sürülür ve ağızdan çıkarılır. Örnek alınırken dil ve oral kavitenin yan duvarlarına temas olmamasına dikkat edilir. Mümkünse Steril Kuru Swab kullanın. Kuru swab özellikle A grubu beta-hemolitik streptokok varlığının araştırılması için tercih edilmektedir.
Alt solunum yolu
Balgam örneği alımı
• Sabah ilk çıkarılan balgam tercih edilmelidir. Örnek, ağız ve dişler su ile birkaç kez çalkalandıktan sonra verilmelidir. Hasta tükürük veya geniz akıntısı değil, öksürerek akciğerlerinden gelen balgamı vermesi konusunda uyarılmalıdır.
• Hasta balgam çıkaramıyorsa, kaynayan suyun buharını inhale etmesi veya ekspektoran bir ilaç kullanması önerilerek balgam çıkarması sağlanabilir.
• Steril kap içine alınan balgam oda ısısında bırakılır,çalışma 1-2 saatten den fazla gecikecekse 2-8 derecede saklanır.
Yara, eksuda örnek alımı
Yara, eksuda örneklerini toplarken aşağıdaki basamakları uygulayın:
• Kuru, steril bir gazlı bezle bölge nazikçe temizlenir.
• Steril bir kültür swabı yara üzerine derince bastırarak nemli bir örnek alınmasını sağlanır ve swabı kültür kabına yerleştirilir.
• Oda ısısında muhafaza edilir.
Göz sürüntüsü
• Gözde enfeksiyon düşünüldüğünde alınır.
• Göz kapağı açılarak steril eküvyonlu çubuk ile göz kapaklarının iç mukozasından örnek alınır.
• Transport besiyeri içeren steril eküvyon kullanılır, eküvyonla alınan sürüntü örneği transport besiyeri içine batırılıp laboratuvara gönderilir.
• Direkt inceleme ve kültür ayrı ayrı isteniyorsa iki ayrı örnek alınır.
Dış kulak sürüntü örneği
• Dış kulak yolu enfeksiyonu düşünüldüğünde alınır.
• Transport besiyeri içeren steril tüpe yerleştirilmiş steril eküvyon kullanılır.
• Eküvyonla dış kulak yoluna girilir, eküvyon döndürülerek örnek alınır, trasnport besiyeri içine batırılıp laboratuvara gönderilir.
Beyin Omurilik Sıvısı (BOS)
BOS örneği hastanın doktoru tarafından alınır. İstenecek test türüne göre yollanması gereken miktarlar;
• Bakteriyel kültür için: > 1 mL
• Mantar kültürü için: 8–10 mL
• PCR testleri için: > 1 mL
• Tüberküloz kültürü için: 8–10 mL
• Örnek en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Aynı gün inceleme yapılmayacaksa BOS örneğinin kan kültürü şişesine ekimi yapılmalı, kalan örnek bakteriyolojik incelemeler için oda ısısı veya 37 derecede inkübatörde saklanmalıdır.
• Biyokimyasal ve virolojik incelemeleri de varsa bir kısım örnek buzdolabında saklanmalıdır.
• PCR testleri için örnekler dondurulmalıdır.
Vücut Sıvıları (asit ,abdominal, safra, eklem, pericardial, peritoneal, plevral, sinoviyal) örnekler
• Hastanın doktoru tarafından alınır.
• Cilt uygun antiseptikle silinir.
• Perkutanöz iğne aspirasyonu veya cerrahi olarak sıvı alınır. Olabildiğince fazla sıvı almaya çalışılmalıdır.
• Örnek steril kapaklı tüpe veya anaerobik transport sistemine en az 1 ml olmak üzere konulur. 15 dakika içinde örnek laboratuvar ulaştırılır.
• Perikardiyal sıvı ve fungal kültür dışında olanlar 24 saat oda ısısında saklanabilir.Perikardiyal sıvı ve fungal kültür için örnekler +4°C’de saklanır
• Eğer bu sıvılardan hücre sayımı yapılacaksa 2 mL’lik miktar EDTA’lı tüpe ektarılır ve laboratuvara analiz için gönderilir.
Ürogenital (üretral, servikal, vajinal) sürüntü kültürü
• Endoservikal örnekler ilgili hekim veya bu konuda eğitim görmüş kişi tarafından özel muayene pozisyonunda kuru steril spekulum kulanılarak önce serviksteki mukus swab yardımı ile temizlendikten sonra ikinci bir swab serviks içinde döndürülerek örnek alınır. Vajinal kanala dokunulmamaya özen gösterilmelidir. Vajinal kültür için de örnekler aynı şartlarda alınıp Stuart transport besiyerinde gönderilir. Hemen gönderilmeyecekse oda ısında saklanmalıdır.
• Vajen kültürü üst yan duvarlar veya forniksteki mukozal membranlardan steril eküvyonla (Dacron) sekresyon alınır ve uygun transport besiyerine konulur. Örnek oda ısısında 24 saat saklanabilir.
• Erkeklerde görünen bir üretral akıntı varsa swabla alınır. Akıntı yok ise, penis başı uygun antiseptikle silindikten sonra özel ince üretral swabla üretranın içine 2-4 cm girilir. Üretranın bütün yüzeyi ile temas etmesi için swab kanal içinde bir tur çevrilerek örnek alımı tamamlanır.
• Üretradan örnek alırken hastanın son idrarını yapmasından bu yana en az 1-2 saat geçmiş olması önemlidir.
• Chlamydia trachomatis Antijeni testi için örnek alınacak ise, hastanın en az 2 saat boyunca idrar yapmamış olması önemlidir. Diğer örnek alımları mesane boşaltıldıktan sonra gerçekleştirilir.
• Gonokok kültürü için Dacron swab ile servikal veya üretral sürüntü örneği alınmalıdır. Hemen çalışmaya alınır. Bekletilecek ise 37 derecede saklanmalıdır.
• Chlamydia trachomatis Antijeni, Mycoplasma ve Gonokok kültürü için üretral ve/veya servikal sürüntü tercih edilir.
• Chlamydia trachomatis Antijeni testi örnekleri 2-8 derecede saklanmalı ve yollanmalıdır.
• Jelli swab ile gönderilen örnekler kesinlikle kabul edilmemektedir.
İdrar kültürü için örnek alımı
• Sabah ilk idrar veya mesanede en az üç saat kalmış idrar olmalıdır.
• Kontaminasyonun önlenmesi için, idrar alınmadan önce eller iyice yıkanır. Özel temizlik mendilleri ile kadınlarda genital bölge önden arkaya doğru, erkeklerde üretral bölge temizlenir.
• Steril idrar kabının kapağı açılır. Kapağın iç yüzüne değmeden ters çevrilir. Açık idrar kabının iç yüzüne de dokunulmaz.
• İdrar kültürü için orta idrar alınmalıdır.
• İdrarın ilk kısmı tuvalete yapılıp 10-15 mL’lik orta idrar steril idrar kabına yapılır. Kapağın iç yüzüne dokunulmadan kapatılır.
• Kültür ekimi hemen gerçekleştirilemeyecekse örnek buzdolabında saklanmalıdır.
• İdrarda infekte organizmaların varlığını veya yokluğunu onaylamak için steril koşullarda alınmış bir örneğe gerek duyulur. Örnek genital bölgeden herhangi bir mikroorganizma ile kontamine olmamalıdır. Bu nedenle hastalara aşağıdaki basamakların uygulaması anlatılmalıdır.
• Suprapubik bölgedende idrar örneği alınır. Bunun için gece 24 den sonra tuvalete gidilimez. Sabah uyanıncada bol sıvı alınır. Yaklaşık 3 saat sonrada suprapubik bölgenin dezenfeksiyonu yapılıp alınır.
Dışkı
Dışkı kültürü için dışkı temiz bir kaba alınıp gönderilir.
• İdrar ile karışmış dışkı örneği çalışma için uygun değildir.
• Dışkı örneği alınamıyor ise rektal swab ile yollanabilir. (Adenovirus, Rotavirus, Helicobacter pylori antijen testleri ve Clostridium difficile Toksin A+B testleri için rektal swab ile örnek alınması uygun değildir. Örnek kabı ağzı sıkıca kapatılıp soğuk ortamda en kısa sürede çalışmaya alınmalıdır.)
• Oksiyur (kıl kurdu) tanısı için üç gün üst üste anal bölgeden selofan bant yöntemi ile örnek alınmalıdır.
• Diğer parazitolojik incelemeler için fındık büyüklüğünde, dışkının değişik kısımlarından özellikle kan ve mukuslu bölgelerden örnek alınıp laboratuvara mümkün olduğunca çabuk ulaştırılmalıdır. Üst üste üç gün dışkı alınması tespit şansını arttıracağından önemlidir. Amebiyazis şüphesinde trofozoitlerin görülebilmesi için örneğin laboratuvara en kısa sürede ulaştırılması çok önemlidir.
Mantar kültürü örnekleri (Tırnak, Deri, Saç)
• Mantar kültürü için % 70’lik alkol ile temizlik yaptıktan sonra tırnaktan bir kısım kesilip, tırnak veya ciltte kazımaya uygun bölüm varsa bistüri ile kazınıp steril petri kutusunda gönderilmelidir. Örnek alımından üç gün önce oral veya lokal kullanılan antifungal ilaç varsa kesilmeli ve bölge yıkanıp temizlenmemelidir.
• Mantar enfeksiyonu olduğu düşünülen saçlar tespit edilerek uygun bir şekilde dipten koparılıp steril kap içinde gönderilir. Kesilerek yollanan saç örneği uygun değildir.
• Örnekler oda ısısında saklanmalıdır.
